10 Haziran 2008 Salı

HASTANELERDE TEKNOLOJİ YÖNETİMİ AÇISINDAN DIŞKAYNAK KULLANIMININ ÖNEMİ

Özet

Günümüzde yüksek teknolojinin yoğun kullanıldığı birimlerden biri olan hastaneler, rekabet avantajlarını koruyabilmek ve daha kaliteli sağlık hizmeti sunabilmek amacıyla kullandıkları teknolojiyi sürekli güncel tutmak zorundadır. Bu amaçla da yüksek yatırımlar yapmakta ve çalışanlarını yeni cihazları kullanabilmesi için oryantasyon eğitimine tabi tutmaktadır.

Çalışmada dış kaynaklardan yararlanmaya yönelme nedenleri arasında “teknolojik yenilikleri takip etmek” nedenini birinci sırada gösteren hiç olmamıştır (%0,0). Bu nedeni ikinci sırada gösterenlerin oranı %20, üçüncü sırada gösterenlerin oranı ise %7,5’tir. Hastanelerin %36,0’ı görüntüleme, laboratuar, bilgi-işlem ve tıbbi cihaz kiralama gibi yoğun teknolojinin kullanıldığı alanlarda dış kaynaklardan yararlandıklarını ifade etmişlerdir.

Özellikle teknolojik yeniliklerin takip edilmesi ve teknoloji kullanımından kaynaklanan risklerin işletme dışına kaydırılması açısından dış kaynaklardan yararlanmanın oldukça uygun bir strateji olduğu söylenebilmektedir.

Anahtar kelimeler: Teknoloji yönetimi, dış kaynaklardan yararlanma, hastane yönetimi

THE IMPORTANCE OF OUTSOURCE UTILIZATION IN TECHNOLOGY MANAGEMENT IN HOSPITALS

Abstract

In the recent times, as institutions using high technology intensively, hospitals have to keep their technology updated continuously in order to sustain their competitive advantages. Hospitals need to make high investments in technology and allocate resource for orientation training to health personnel.
In this study, no hospital showed “to follow technologic innovation” for using outsource as the first the reason of; since 20 % showed this reason as the second reason and 7.5 % as the third. Thirty six percent of hospitals declared they utilize outsource in the medical screening, laboratory, information, and medical equipment hiring.
It can be said that outsourcing is a proper strategy for following up innovations and shifting the risks of high technology use out of the organization.

Key Words: Technology Management, Outsourcing, Hospital Management


GİRİŞ


Son yıllarda gelişen teknolojiye bağlı olarak işletmelerin iş yapma anlayışlarında büyük değişikliğin ortaya çıktığı ve teknolojinin iş yapma süreçlerine uygulanması ile daha kaliteli ve etkin-verimli üretim yapılabildiği söylenebilmektedir.

Teknolojinin oldukça yoğun olarak kullanıldığı sağlık sektöründe de gelişmelere paralel olarak sunulan hizmetin kalitesi, etkinliği ve verimliliği değişmiştir. Kullandığı teknolojiyi sürekli olarak yenileyebilen hastanelerin rakiplerine göre daha avantajlı bir konuma gelebileceği düşünülmektedir. Tüm bu olumlu durumlara karşın, teknolojinin işletmeye alınması ve sürekli güncellenmesi ciddi bir maliyet oluşturmakta ve bu amaç doğrultusunda yapılacak yatırımlar sonucunda diğer bazı yatırım alanlarından çekilmek ya da vazgeçilmek zorunda kalınacağı varsayılabilmektedir.

Özellikle hastaneler gibi yüksek teknoloji kullanan işletmeler için dış kaynaklardan yararlanma uygulamaları çok önemli bir yere sahiptir, çünkü bu tür işletmeler rekabet gücünü sürdürebilmek amacıyla, geri kalmış teknolojisini hızla yenilemek zorundadır. Dış kaynaklardan yararlanma yoluyla teknoloji yatırımı yapılmasına gerek kalmamakta, büyük yatırımlara ayrılacak kaynak başka alanlara kaydırılabilmektedir. Bu şekilde işletmelerin teknolojik yenilikleri takip etmesi de kolaylaşmakta, tedarikçi firmaların araştırma-geliştirme bölümlerinden yararlanarak daha düşük maliyetle bu işi gerçekleştirmesi mümkün olmaktadır. Öte yandan dış kaynaklardan yararlanma, yapılacak yeni yatırımları ve bu yolla ortaya çıkacak riski azaltmaktadır.

Hastanelerin bilgi-işlem, bakım onarım, laboratuar ve görüntüleme hizmetleri yüksek teknolojinin kullanıldığı alanlarda sözügeçen durumlar ortaya çıkmaktadır. Hastane işletmeleri bu alandaki hizmetin kalitesini yüksek tutmak ve sürekli güncelliğini sağlamak amacıyla yatırım yapmaktadırlar. Ancak son yıllarda bu yatırım maliyeti ve alternatif maliyetinden kurtulmak amacıyla dış kaynaklardan yararlanma yoluna gittikleri söylenebilmektedir. (1, 2, 9).

İçsel üretim örgütün belirli bir teknolojiye bağlılığını arttırmakta ve uzun vadede esnekliğini kısıtlamaktadır. Ancak dış kaynak kullanımına yönelen işletmeler, daha yeni teknoloji kullanan dış kaynak sunucularından bu mal ve hizmetleri tedarik ederek yeniliklere daha çabuk uyum sağlamaktadırlar. Buna ek olarak bürokrasi ile ilgili maliyet oluşturmadan, işletme çevresinde kısa sürede oluşan değişikliklere dış kaynak kullanımıyla kolayca tavır takınabilmektedirler (3)

Ayrıca işletmelerin, ürün, hizmet ve teknoloji talebi gibi durumlarda meydana gelebilecek değişimi karşılamak için esnek bir yapıya sahip olmaları gerekmektedir. İşletmelerin, dış kaynaklardan yararlanma faaliyetlerini artırmaları örgütlerin küçülerek yalın yapılar haline gelmelerine yol açacaktır. Buna bağlı olarak işletmeler daha çabuk karar alabilen, değişimlere anlık tepkiler verebilen, müşterilerin ihtiyaçlarına daha çabuk cevap verebilen esnek birimler haline gelebileceklerdir (2, www.cvtr.net/makale/is_trend/outsourcing.htm, (5.7.2003)).


Tüm bunlara ek olarak bilindiği üzere her yatırım belli bir risk unsuru taşımaktadır. Devlet sınırlamaları, finansal koşullar, pazar koşulları ve teknolojideki yenilikler çok hızlı değişmektedir. Bu değişikliklere uyum sağlamak için yapılan faaliyetler işletmelerin yeni yatırımlar yapması riskini de arttırmaktadır. İşletme, faaliyetlerinin bir kısmını dış kaynaklardan sağlamak suretiyle çevresel olası olumsuz değişikliklere karlılık riski en aza indirgemiş olur. Dış kaynak kullanımı ile yatırım maliyetleri azalarak dolaylı olarak da risk dağıtılacak ve işletmeler krizlere karşı daha dayanıklı hale gelebileceklerdir (2, 5, http://www.cvtr.net/makale/is_trend/outsourcing.htm, (5.7.2003))

Teknoloji yönetimi kapsamında ele alınan teknoloji seçimine de bu noktada değinmekte yarar vardır. Teknoloji seçimi esnasında yanlış seçeneğin uygulanması maliyetleri oldukça arttırmaktadır. Bu gibi durumlarda dış kaynak kullanımı uygulamalarına gidildiğinde alınan risk işletmenin riski olmaktan çıkarak dış kaynak hizmetini sağlayan firmanın sorumluluğu altına girmektedir. (www.sbs.com.tr/tr/hizmetler-alt1.asp?ana=4, (4.11.2002)

Günümüzde hastalara tanı ve teşhis koyulmasında çok önemli bir yere sahip olan görüntüleme hizmetleri hastane işletmeleri için olmazsa olmaz bir durum teşkil etmektedir. Bu alanda son yıllardaki teknolojik gelişmelere paralel olarak yenilenen görüntüleme hizmetleri (CT ve MRI vb.) hekim ve hastalar tarafından yoğunlukla talep edilmektedir. Küçük ve orta büyüklükteki hastane işletmeleri için çok büyük sermaye yatırımı anlamına gelen bu görüntüleme teknolojileri için hastane yöneticileri yeni çözümler aramaktadır. Dış kaynaklardan yararlanmanın bu çözüm yollarından en güvenilir ve en yararlı olanı olduğu söylenebilmektedir (7).

Tablo 1’de A.B.D. de yapılan bir araştırmanın sonuçları yer almaktadır. Buradan anlaşıldığı üzere araç-cihaz satın alma maliyetini başka alana kaydırma ve riski paylaşma gibi teknoloji yönetimi kapsamında ele alınabilecek nedenlerle dış kaynaklardan yararlandıklarını ifade etmişlerdir.

Ayrıca özellikle yurtdışında hastane işletmelerinin dış kaynak kullanımı bağlamında çok değişik uygulamalarına rastlanmaktadır. Örneğin New Hampshire’de MRI taşıyan 6 tır eyalet içerisinde sürekli dolaşmaktadır. Bu tırlar isteyen hastanenin parkına yerleşerek belirli gün ve saatlerde görüntüleme hizmeti sunmaktadır. Yine buna benzer bir örnekte yaklaşık 2 milyon dolar değerindeki litotirpter adı verilen böbrek taşı kırma makinesi de gezici tırlarla hastane işletmelerine hizmet sunmaktadır. Böylece hastane işletmeleri ileri teknolojiyi gerektiren tanı ve teşhis yöntemlerinde herhangi bir sermeye yatırımı yapmadan bu hizmeti sunabilmektedir (7).

GEREÇ-YÖNTEM

Kesitsel tipte, tanımlayıcı olan bu araştırmanın verileri Kasım 2003- Şubat 2004 tarihleri arasında İstanbul İlinde faaliyet gösteren toplam 45 özel ve kamu hastanesine araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formunun tepe yöneticisine (müdür, müdür yrd., genel koordinatör vb.) yüzyüze görüşme yoluyla uygulanması ile elde edilmiştir.

Araştırmaya alınan 45 hastane tabakalı örnekleme yoluyla seçilmiştir. Buna göre Sağlık Bakanlığı “Yataklı Tedavi Kurumları İstatistik Yıllığı 2000” de yer alan 110 özel teşebbüs hastanesi ile kamuya bağlı olan 40 hastane olarak toplam 150 hastane araştırmanın anakütlesini oluşturmuştur. Kamu hastaneleri SSK, Sağlık Bakanlığı ve Üniversite hastanesi olarak tabakalara ayrılmış ve anakütledeki oranları dahilinde %30 gücünde (n=12) örneklenmiştir. Özel teşebbüs hastaneleri ise yatak ve çalışan sayısı, sunulan otelcilik hizmetinin kalitesi ve tıbbi-teknolojik yeterlilik bakımından 3 tabakaya ayrılarak yine %30 gücünde (n=33) örneklenmiştir.


Azınlık, özel dal ve askeri hastaneler finansal kaynaklarının farklılık göstermesi, örgütlenmelerinin farklılığı gibi nedenlerle araştırma kapsamı dışında tutulmuştur. Ayrıca araştırmanın yapıldığı dönemde faaliyeti durdurulanlar ile yeni hizmete girmiş olması nedeniyle faaliyet verileri bulunmayan hastaneler araştırmaya dahil edilmemiştir.


Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak SPSS 11.5 istatistik paket programında değerlendirilmiştir.

BULGULAR



Araştırmaya alınan hastanelerin %73.3’ünün özel sektöre, %15.6’sının Sağlık Bakanlığına, %8.9’unun SSK’ya, %2.2’sinin ise üniversiteye bağlı olduğu belirlenmiştir (Tablo 2).

Araştırmadaki hastanelerin %42.2’sinin yatak sayısının 50 ve daha az, %22.2’sinin 51-100 yatak, %35.6’sının ise 101 yatak ve daha fazla sayıda yatağa sahip olduğu belirlenmiştir.

Hastanelerin %36,0’ı görüntüleme, laboratuar, bilgi-işlem ve tıbbi cihaz kiralama gibi yoğun teknolojinin kullanıldığı alanlarda dış kaynaklardan yararlandıklarını ifade etmişlerdir.


Araştırma kapsamındaki hastanelerin dış kaynaklardan yararlanmaya gereksinim duyma nedenleri incelendiğinde; 1. sırada %55.6 ile maliyetleri azaltmanın, 2. sırada aynı oran ile (%20.0) kaliteli sağlık hizmeti sunma ve teknolojik yenilikleri takip etme, 3. sırada ise %22.5 ile kaliteli sağlık hizmeti sunmanın geldiği belirlenmiştir.














Araştırmaya katılan hastane yöneticileri teknoloji yönetimi açısından önemli olan hastane bilgi-işlem ve bakım-onarım hizmetlerinin %100, tıbbi cihaz kiralama hizmetlerinin %87,5, görüntüleme hizmetlerinin ise %80 oranında etkin yapıldığını ifade etmişlerdir.

SONUÇ

Organizasyonların teknolojik gelişmeleri iş süreçlerine uygulamaları ile hem kalite hem de etkinlik-verimlilik açısından olumlu sonuçlar doğurmaktadır. Teknolojinin işletmeye alınması ise yüksek bir yatırım maliyeti oluşturmakta ve alternatif yatırımlardan vazgeçilmesine neden olmaktadır. Ayrıca kullanılan teknolojinin sürekli güncellenme gerekliliği, oluşabilecek teknolojik kaynaklı riskler ve günümüz koşullarında organizasyonların mümkün olduğu kadar yalın ve esnek olma ihtiyacı işletmeleri farklı arayışlara yöneltmiş ve dış kaynak kullanımı ile bahsedilen olumsuzluklar en aza indirilmeye çalışılmıştır.
Yapılan çalışmada dış kaynaklardan yararlanmaya yönelme nedenleri arasında “teknolojik yenilikleri takip etmek” nedenini birinci sırada gösteren hiç olmamıştır (%0,0). Bu nedeni ikinci sırada gösterenlerin oranı %20, üçüncü sırada gösterenlerin oranı ise %7,5’tir. Hastanelerin %36,0’ı görüntüleme, laboratuar, bilgi-işlem ve tıbbi cihaz kiralama gibi yoğun teknolojinin kullanıldığı alanlarda dış kaynaklardan yararlandıklarını ifade etmişlerdir. Bu açıdan değerlendirildiğinde ilk sırada gösterilen maliyetleri azaltmanın aslında teknolojik yenilikleri takip ederek de ortaya çıkabileceği düşünülebilmekte ve katılımcıların zaten 2. sırada en yüksek oranla (%20) “teknolojik yenilikleri takip etmek” nedenini göstererek dış kaynaklardan yararlanma yoluyla özellikle teknoloji yoğun hizmet sunmakta olan hastanelerin tahlil-tetkik ve teşhiste kullanılan tıbbi cihaz ve araçları organizasyonun iş süreçlerine dahil ettikleri söylenebilmektedir. Buna ek olarak hastanelerde klinik ve yönetim destek faaliyetleri olarak sınıflanabilecek alanlarda yararlanılan dış kaynak kullanımında hastanelerin teknolojik yenilik bağlamında %36.0 gibi bir oranla dış kaynak kullanımına yönelmiş olmaları yeterli gibi görünmektedir. Ancak dış kaynaklardan yararlanmanın riskleri arasında yer alan tedarikçinin sunduğu hizmetin kalitesinin düşük olması ve tedarikçiye aşırı bağımlı hale gelmek teknoloji yönetiminde dış kaynak kullanımından oluşabilecek olumsuzluklardan bazılarıdır. Bu nedenle dış kaynaklardan yararlanma sürecine gereken önemin verilmesi ve tedarikçinin doğru seçilmesi ile oluşabilecek olumsuzlukların en aza indirilmesi sağlanmalıdır.


KAYNAKLAR

1. Ataman G. İşletme Yönetimi (Temel Kavramlar & Yeni Yaklaşımlar), İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2001
2. Karacaoğlu K.. “Dış kaynaklardan Yararlanma ve Teknoloji İle İlgili Dış kaynaklardan Yararlanmanın Türkiye’de Bankacılık Sektöründe Uygulamaları”, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2001).
3. Gilley, K. M. ve Rasheed A. “Making More by Doing Less: An Analysis of Outsourcing and It’s Effects on Firm Performance”, Journal of Management, C.:26, S.: 4, 2000
4. Olgun O. Outsourcing (Dış Kaynaklardan Yararlanma), http://www.cvtr.net/makale/is_trend/outsourcing.htm, (5.7.2003)
5. Arslantaş C. C. “Yeni Bir Yönetim Stratejisi Olarak Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing) ve İlaç Sanayiinde Faaliyet Gösteren Firmaların Dış Kaynaklardan Yararlanma Uygulamaları” İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1999).
6. http://www.sbs.com.tr/tr/hizmetler-alt-alt1.asp?ana=4, (4.11.2002).
7. Suprin J. ve Weideman G. Outsourcing in Healthcare (The Administrators Guide). U.S.A.: AHA Press, 1999
8. Sunseri R. “Outsourcing on The Outs”, Hospital&Health Networks, C.: 73, S.: 10, 1999
*Bu çalışma, Sağlık ve Hastane Yönetimi Kongresinde (2.Ulusal Kongresi (Uluslararası Katılımlı), Ankara Ünv. Sağlık Eğitim Fak. 28-30 Eylül 2005) sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

Hiç yorum yok: